Trun, Museum Cuort Ligia Grischa (MCLG), versiun romontscha

Museum
Cuort Ligia Grischa
Via Principala 90 / Postfach 76
CH-7166 Trun
Tel.: 081 943 25 83
E-Mail: museum@trun.ch

Andreas Heege, 2021

Cheramica dil Museum Cuort Ligia Grischa en CERAMICA CH

Il Museum Cuort Ligia Grischa a Trun ei in dils bials dalla regiun e sesanfla en in edifeci historic e singulars dalla Surselva. El ei vegnius eregius igl onn 1679 entras la claustra da Mustér ed ha funcziunau biars decennis sco casa municipala per la Ligia Grischa. La sala d’uoppens, ni la sala da dertgira, ei senza dubi il bischu dalla casa. Suenter igl onn 1859 va igl edifeci, muort difficultads finanzialas dalla claustra, en mauns privats. Ils onns 1930-1934 ha giu liug ina pli gronda sanaziun. Igl onn 1932 sefuorma cun susteniment dil cantun, Confederaziun e vischnauncas, in comite iniziativ cun la finamira da segirar e mantener l’anteriura sedia dalla Ligia Grischa sco object historic. Igl onn 1934 vegn la fundaziun “Cuort Ligia Grischa” fundada ch’ei aunc oz la purtadra dil museum. Il baghetg vegn midaus en in museum. Quel muossa sper las exposiziuns d’art era co ei vegneva antruras viviu e luvrau ella regiun. Pader Notker Curti dalla claustra da Mustér ha gidau a tschentar la basa per la collecziun dil museum cun in diember d’impurtonts emprests. Ils onns 1989 tochen 1992 succedan renovaziuns fundamentalas.

La fundaziun ed il museum Cuort Ligia Grischa vegnan susteni finanzialmein entras il cantun Grischun, la vischnaunca da Trun ed entras l’uniun da fauturs dalla Cuort Ligia Grischa.

La collecziun da cultura populara cuntegn in mudest diember da cheramica. Deplorablamein lai ei buca eruir cu e co quella ei vegnida ella collecziun dil museum.
Ulteriuramein eisi buca pusseivel da documentar, schebein las cheramicas da Bugnei seigien vegnidas el museum cun agid da pader Notker Curti dalla claustra.

En tut dumbra la collecziun 37 objects da cheramica che laian reparter sil suandont diember da datas: 20 da tiaracotga, 1 faienza (miola cun glasura), 14 terraglia (Steingut), 1 rauba da crap (Steinzeug) ed 1 porcellana.

Tier la rauba da tiaracotga domineschan las cheramicas dil hafner Deragisch da Bugnei (secunda mesadad dil 19avel tschentaner ed entschatta dil 20avel tschentaner): ruogs da caffè cun e senza manetscha, vischals da pischada cun uvierchel, vischals cun duas manetschas cun in biutsch lad, era pil diever dalla groma; plinavon ina pintga cuppa ovala ch’ei cumbinada ord duas parts. Aschi admirabels tocs ein era d’anflar ella collecziun dalla claustra da Mustér.

Representada numerusamein ei era la vischala da glasura mangan cun ordinarias e raras fuormas da cheramica: plattas rodundas ed ovalas, sco era in fetg singular vischi da provisiun cun uvierchel sugl ur ora. Ord munconza d’indicaziun da marcas sto il liug da producziun restar aviarts.

Dad accentuar ein dil reminet ils dus exemplars da marca dad Ädermannsdorf, Cantun Soloturn, ch’ein vegni fabricai, sin fundament dalla marcaziun, suenter 1930. Surprendentamein sesanfla leutier ina tipic ruog da caffè cun venter, ch’ins attribuescha schiglioc adina bugen al temps denter 1850 e 1900. La producziun da quei tip vischi fetg schazegiaus el Grischun, succeda sur in liung temps ora, probabel tochen viaden ella secunda mesadad dil 20avel tschentaner.

Autra rauba da products da tiaracotga fetg derasai ein avon maun mo en in pign diember. Ei setracta denter auter d’ina platta dalla regiun Berneck, Vallada dil Rein, S. Gagl ed d’in vischi, che vegn plitost adossaus ad Andreas Lötscher, il secund vischler da Sogn Antönia. Quel sesanfla anzi lunsch el lontan digl territori da vendita (Portenza, Tavau tochen Landquart) da quella vischlaria.

Mo era ils ordinaris vischals da manetscha dil sid dalla Tiaratudestga, dalla regiun Augsburg, (19avel tschentaner) ein avon maun. Tocs singulars ein in boccalino gagl talian (producent nunenconuschent) ed ina honta da vin ord il luvratori da Wilhelm Kagel, jun. (1906-1987) da Partenkirchen en Baviera. Quel ha giu empriu il mistregn da vischler ella manufactura dils geniturs (Wilhelm Kagel, sen. 1867-1935), ha visitau la scola a Höhr-Grenzhausen e lu surpriu 1935 la vischlaria ensemen cun siu frar Eugen (cump. Frye 2006).

Da faienza/miola dat ei in sulet object, in vischi da selavar tipic talian dil 18avel tschentaner. In pendant dat ei ella collecziun dil museum dalla claustra a Mustér.

Tiella terraglia (Steingut) dat ei treis caracteristics naschors dil 20avel tschentaner. Quel da colur gaglia ei „Made in Italy“, e deriva ord il 19avel tschentaner tardiv ni entschatta dil 20avel. Ils loghens da producziun da quels sempels products industrials da massa ein nunenconuschents.

Ultra da quei dat ei rests da treis servis dil medem temps, inaga da Gien en Frontscha (decor restampau en tgietschen, muster FLEURETTE) e duas gadas da Villeroy & Boch (muster BRYONIA e REDOWA).

La suletta honta da rauba da crap (Steinzeug) „Westerwälder Art“ e ina fuorma usitada en Svizra.

Auter vesa ei ora cun ils dus entscheins japanes dall’emprema mesadad dil 20avel tschentaner. Ei setracta d’ina porcellana gaglia e sulerada dil marcau da Satsuma, dalla prefectura Kagoshima. Sin tgei via ch’els ein pomai arrivai ella collecziun a Trun ei incert.

Engraziament

La Fundaziun CERAMICA engrazia alla presidenta dalla fundaziun Justina Simeon-Cathomas ed alla emploiada dil museum Oliva Pfister pil sustegn survetscheivel ed amicabel duront las lavurs d’inventarisaziun.

Translaziun Tarcisi Hendry

Bibliografia:

Betz 1996
Jutta Betz, Trun, Cuort Ligia Grischa – Museum Sursilvan (PEDA-Kunstführer 364), Passau 1996.

Fry 1954
Karl Fry, Das Trunser Heimatmuseum (Cuort Ligia Grischa), in: Bündner Monatsblatt, Zeitschrift für Bündner Geschichte, Landeskunde und Baukultur, 1954, 46-48.

Frye 2006
William R. Frye, Wilhelm Kagel – Kunsthandwerkliche Werkstätten Keramik-Manufaktur 1906-1988 Partenkirchen, Garmisch-Partenkirchen 2006.

Gieri 1976
Vincenz Gieri, Führer durch das Heimatmuseum Trun, Mustér 1976.