Cadruvi 7
7158 Waltensburg/Vuorz
E-Mail: info@waltensburger-meister.ch
Tel.: 081 936 2200, 079 136 3532

Cheramica egl Arcun da tradiziun Vuorz en CERAMICA CH

Andreas Heege, 2021

A Vuorz dat la Casa Cadruvi (baghegiada 1580) albiert, ton ad ina exposiziun dils renomai frescos dil meister da Waltensburg ord la baselgia vischinonta, sco era ad ina collecziun cultural-historica (Arcun da tradiziun Vuorz) d’utensils da diever ord la regiun, oravontut ord il 19avel tschentaner.

La collecziun cun rauba dalla patria ei sefatga ils onns 1960 sin iniziativa dil plevon Martin Cavegn. El ha organsiau in’exposiziun cun rauba veglia da Vuorz ed ha aschia saviu arver ils egls alla populaziun indigena per la valeta historica da quellas caussas. L’exposiziun ha menau alla fundaziun dil museum dil vitg. La finamira ei stada quella da frenar ed impedir la vendita da mobilias, uaffens ed utensils dil mintgadi a marcadonts d’ordvart. Il museum duei enrihir il vitg ed esser ina part dalla historia dil vitg. En emprema lingia ei vegniu priu a tscheins duas stanzas ella anteriura casa da dertgira. Igl onn 1985 suonda la dislocaziun el liug dad oz, numnadamein ella habitaziun suten dalla Casa Cadruvi. Quellas stanzas metta la vischnaunca a disposiziun al museum. Igl onn 2012 ei la surfatscha d’exponer digl Arcun da tradiziun vegnida redimensiunada muort l’avertura dil “Museum dil meister da Waltensburg”. Da niev mida l’exposiziun regularmein sia cumparsa en favur da metter igl accent sin exposiziuns specialas. Fin ussa han giu liug tochen oz suandontas exposiziuns: victualias e lur producziun egl ambient puril, la scola populara a Vuorz e davart la viva tradiziun dalla historia dils maletgs dil meister da Waltensburg. Il museum vegn purtaus dalla vischnaunca Breil/Brigels e tgiraus dad ina cumissiun che vegn eligida dalla suprastonza communala.

Sco museum dil vitg rimna igl Arcun da tradiziun cun prioritad objects da Vuorz e da sia vischinonza maneivla, quei vul dir objects fabricai el vitg ni ch’ein leu vegni duvrai. Ultra da quei vegnan objects rimnai ch’ein en possess da persunas, famiglias ed instituziuns stadas domiciliadas el vitg ni objects d’ordvart che stattan en relaziun cul vitg, per semeglia entras persunas ch’ein emigradas. La relaziun tiel vitg sto esser documentada.

Sin fundament dils accents da rimnar sesanflan leu ella collecziun naturalmein era objects da cheramica. Quels ein integrai fetg bein ella totalitad dall’ulteriura tradiziun museala dil Grischun. Aschia dat ei mo pintgas surpresas. Ei setracta dalla summa da 63 tocs: 2 miola, 25 tiaracotga, 22 terraglia (Steingut), 1 rauba da crap (Steinzeug) e 13 porcellana.

Il pli vegl toc dalla collecziun, in pign vischi cun enamiez l’inscripziun plitost superficiala IHS ed en colur blaua, deriva carteivel dall’Italia dil Nord ed ei vegnius fabricaus ella secunda mesadad dil 18avel tschentaner. La realitad ch’ei setracta d’ina scadiala, sco era la decoraziun cun IHS, ein per faienzas/miolas talianas el Grischun fetg tipicas.

Tiel secund object da faienza/miola setracta ei d’ina fuorma directiva dall’emprema mesadad dil 19avel tschentaner, in taglier cun in ur da squamas. Carteivel ei quel naschius a Kilchberg-Schooren al Lag da Turitg. Denton fabricavan era autras manufacturas da miola el sid dalla Tiaratudestga (p.ex. Durlach a Baden) fetg semeglionts tagliors e decors, ton che l’attribuziun resta empau malsegira.

Tier la rauba da tiaracotga sesanflan era las gruppas usitadas e fetg derasadas el Grischun. D’ina vart setracta ei da cheramicas digl art da Heimberg cun decor dil tgiern da dessignar ch’ein vegnidas fabricadas ella regiun Berneck, S. Gagl, ella secunda mesadad dil 19avel tschentaner e dall’entschatta dil 20avel tschentaner. Il pli savens setracta ei da vischala e plattas cun in ur git, da terrinas sco era da ruogs da latg, che vegnan era avon cun tgierp colurau sin basa dad engoba.

Da far resortir ei in bi e pign ruoghet da te. Tenor sia fuorma sa el derivar directamein da Heimberg-Steffisburg el cantun Berna. Ei dat denton actualmein negin segir mussament da hanletg sin quella distanza.

La cheramica dil Lag da Genevra ei representada cun siu tipic vischi da manetscha ch’ei decoraus cun ina sempla tulipana.

Ord il territori dil sid dalla Tiaratudestga, carteivel dalla regiun Augsburg, deriva rauba da tiaracotga tipica, che sa vegnir attribuida al 19avel tschentaner. Ella porta u ina glasura melna ni mangan-nera e savens in decor sprizzau verd. Avon maun ein tipicas fuormas: ruog da caffè e vischi da cuschinar cun manetschas sigl ur.

Bein representada ei era la vischala da glasura da mangan dil 19avel tschentaner en differentas qualitads. Quei muossa claramein, che sper ils menaschis da producziun a Kilchberg-Schooren, deva ei ulteriurs menaschis che furnevan rauba per la fiera. Avon maun ein ruogs ventrus, ruogs da caffè cun venters da péra, tagliors cun urs da relief, plattas ovalas e terrinas.

A partir dil 19avel tschentaner anfl’ins silla fiera en Svizra era vischala brina cun sia glasura caracteristica, l’aschinumnada glasura d’arschella senza plum. Ils producents ein enconuschents ed ein d’anflar ella anteriura Germania, oravontut en Schlesia. Avon maun ein dus tipics vischals da manetschas e cun funs plat (vischals da latg).

Ina pli giuvna gruppa da cheramica, ch’ein d’attribuir dil stil anora als onns 1930 tochen 1950, fuorman scadiolas ed in vischi da manetscha cun in tipic funs dad engoba rosa-besch e cun decors da schablona sprizzai cun pistola. Quella gruppa ei representada fetg bein en numerus museums grischuns. En negin cass ein marcas documentadas, aschia che l’exacta derivonza (producziun en Svizra ni Germania?) ei actualmein nunenconuschenta.

Rauba da crap (Steinzeug) ei mo representada cun in vischi da manetscha dubla „Westerwälder Art“. El 19avel e 20 avel tschentaner ei quei l’ordinaria fuorma da rauba da crap en Svizra. Ella veva d‘ademplir la funcziun da provisiun (vischals da provisiun, vischals da pieun, vischals da marmelada e vischals da crut asch).

La terraglia (Steingut) ei representada cun differentas fuormas funcziunalas ord il sectur dalla vischala da caffè e cheramica da higiena. Numerus tocs cun decor stampau en blau e ner laian claramein attribuir alla manufactura da Johannes Scheller a Kilchberg-Schooren al Lag da Turitg.

Plinavon ein in taglier da Homberg (Baden-Württemberg) ed ina scadiola cun taglier dalla firma Utzschneider & Co a Saargemünd avon maun. Da quella firma deriva era in vast servis cun muster da stampar tgietschen „EPINE“. Era in vischi da selavar ed in naschier derivan ord la medema gronda fabrica. Da Mettlach deriva mo in vischi da Villeroy&Boch.

Ord la rama crodan in taglier ed in ruoghet da latg. Quel ei coluraus cun pliras colurs, ornaus cun reliefs e decoraus cun ina manetscha da pareta d’irom tarlischont ed ei vegnius producius denter 1840 e 1850 a Staffordshire.

La porcellana fuorma ina gronda e variabla gruppa. Ei setracta d’ina vasa da tgamin ord la Boemia ni Sachsen (Manufactura Christian Fischer, Zwickau ni Pirkenhammer), in cup senza indicaziun da marca „Zum Andenken“, forsa in schenghetg dil padrin ed ulteriuras cheramicas da regurdientscha ni natalezi (Seria da tschun scadiolas e tagliors-scadiola cun glasura e decor stampau da Carl Tielsch, Waldenburg-Altwasser, oz Stary Zdrój, Tiaratudestga/Pologna, Schlesia, oz Woiwodschaft Schlesia Bassa).

Ina vasetta cun la vesta dalla baselgia dad Vuorz s’auda tiegl ornament turistic. Ord rama da quella collecziun croda ina scadiola da te japanesa cun taglier ord l’emprema mesadad dil 20avel tschentaner cun motivs da grus.

Dus craps da zulprins ord porcellana massiva, in ei aunc vegnius producius 1952 a Langenthal, cantun Berna, siaran giu la collecziun.

Engraziament

La Fundaziun cheramica engrazia a Guido Dietrich, cumissiun museum Vuorz, pil cordial ed activ sustegn tier las lavurs d’inventarisaziun e per las informaziuns davart la historia dil museum e dils objects.

Translaziun Tarcisi Hendry

Bibliografia:

Jenny 1987
Georg Jenny, Dorfmuseum “Arcun da Tradiziun” in Waltensburg/Vuorz, in: Terra Grischuna, 1987, Heft 3, 59-61.